Friday, May 27, 2011

Эгээрэл сэхээрэл

Хүний зовлонг дотор хүмүүн л өөрөө ойлгоно. Зовж шаналах, эгээрэх гэгээрэх гэдэг өөрөө мөн чанар гээч зүйлийн давалгаалал байх. Тэр дотроос хүнийг хайрлана, хүнээр хайрлуулна гэдэг хамгийн хэцүү бас адармаатай зүйл мэт санагдана. Санагдахын төдийд бодно гэдэг ч бас л ядаргаатай. Зүрхэн дотор минь хашгирч нээгээгүй олон бухимдал оршидог. Гаргаж болнол доо. Тэхдээ хэн ч ойлгохгүй. Өөрөө өөртэйгээ дотор биетэйгээ харгалдаж л байвал болоо биз. Бусдыг зовоогоод яана. Магадгүй ээ? энэ их бухимдал "УРЛАГ" гээч зүйлээс шалтгаалж байж болох юм. Хэн үгүйсгэх юм бэ? хэн ч, хэдий үед ч, халдаж зүрхлэхгүй. Зүрхэлж хүршгүй өөр нэгэн нэвтэрч чадахгүй өөрийн гэсэн орон зайтай, түүгээрээ нарны зай адил өөрийгөө цэнэглэж, бас түүгээрээ амьсгалж амьд яваагаа мэдэрнэ гэдэг сайхан.

Сайхан эмэгтэйг хараад дуу алдан араас нь харж түүний биеэнд нэвчих гэж адгах, хүсэл дотор нь шумбаж судасных нь лугшилт бүрийг өөрийнхөөрөө оношлох, оношилсон онолдоо бүдэрч дахин дахин нягтлах тэр чигээрээ л нууц. Түлхүүр нь таараагүй цоож цуургатай авдар мэт санагдана. Тийм эмэгтэйчүүд намайг хүрээлээд маш олон байдаг. Таньдаг, танидаггүй, харсан, үзсэн, сонссон хүрж байсан, үгүй бол зүгээр л зүс үзсэн гээд л. Тэд бүгд ижил тэгш биш, өнгө төрх, хэлбэр галбир дуу хоолой, хөдөлгөөн нүдний харц нь хүртэл өөр. Тийм болхоор л ертөнц дэлхий дээр бус эмэгтэй хүн дээр тогтдог гэж итгэнэм. Ер бусаар оршиж, гаднаа хүртэл солонгон бүрхүүл гэрэлтүүлдэг охид үсээ хоёр унжуулж, харцаараа доош харан намуухан алхалдаг мэт санагддаг. Хүн болгоны бодол үзэх үзэл өөр байхал даа. Гэхдээ энэ миний л бодол. Яагаад гэж үү?
Хариултыг нь өөртөө тавиад ч олж чаддаггүй юм. Мэдээд ч ер нь яах юм билээ. Хэрэггүй юмаа оролдох нь хамгийн тэнэг үйлдэл гэдэг шиг. Хүн мэдэхгүй юмныхаа дайсан гэдэг үг санаанд орчихлоо. Тиймээс дайтах шалтгаан хэрэггүй биз.

                                                                                                             2011.05.09 МУИС-3-р байр

                                                                                          

Sunday, May 22, 2011

Зүүд-2

Зүүд бүр угтаа үнэн явдлын хураангуйлал юм бол
Зөндөө удаан хүлээсэн минь хэд хичнээн юм бэ?
Зэгэлтэх саарал гудамжны төгсгөл дэхь гүүрэн дор
Зураг адил дүр чинь тод тунгалаг нулимстай үзэгдэлд
Зовхин дээр минь үнсээд сэрээдэг
Зөөлөн сарны дөлгөөн амьсгал ч алга
Ягштал чамбайлан, товчилж өгсөн энгэрээ
Яг энэ сарны дор нууж тайлхад
Янаг минь чи явуулын хүн шиг
Аньсгыг минь сөхөж
Амьдрал зүүд гэдгийг баталж өгнө дөө
                                                              

Thursday, May 19, 2011

Тоорын шивнээ

Өчигдөрхөн Батхуягын Хадбаатар хэмээх шинэ үеийн яруу найргийн цусыг сэлбэхэд гар бие сэтгэл зүрхээ гарган зүтгэж яваа анд найз минь анхны номын баяраа "Интер номын" 2 давхарт хийлээ. Түүний номын нээлтэнд  хамт мөр зэрэгцэн яваа анд найз болон төрөл төрөгсөд нь ирсэн даруухан хэрнээ дурсамжтай баяр боллоо. Яг л Хадбаатрын бичсэн дурсамж шүлэг шиг.

                                                               Дурсамж

Үнэрийг чинь
Жимст тохой,цэцэгт нугаас
Үнэрийг чинь
Багадаа тоглодог байсан чулуун гэрээс
Барьж гүйдэг байсан хуван онгоцноос
Үнэрийг чинь
Сургуулийн танхимаар хөөцөлдөж гүйсэн
                             он жилүүдээс
Сэргэлэн охидын намуухан инээмсэглэх
                             бүжгийн танхимаас
Үнэрийг чинь
Бодолд дарагдаад шөнөжин бичсэн
                             шүлгийн ширээнээс
Баяраар өгсөн хиймэл цэцгийн цаасан дэлбээнээс
Үнэрийг чинь
Надад үлдээгээд явсан тэмдэглэлийн дэвтэрээс
Нутаг алсын чамдаа гэсэн захидал дээрээс
Үнэрийг чинь
Үхлээс бусад үнэр бүхнээс .....

Түүний шүлгүүдэд байгалыг бишрэн шүтсэн шүлгүүд цөөнгүй байх бөгөөд намар цагийг тэр ийн бичиглэжээ.

Дүнзэн байшингийн гандсан дээвэр дээр
Ганцаардсан шувуу холыг ширтэнэ
Намар цаг
Дүүдээн өгөх гэж хаваржин хадгалсан үзэг минь
Хуучин цүнхнээс олдох
Намар цаг
Голын эрэгт саглайн суух
Удган модноос элээ ниснэ
Намар цаг
Гандсан тэрлэгний хормой дэрвэж
Салхи исгэрээд
Нэг л тийм
Намар цаг
Миний мэдхийн Хөвсгөлөөс агуу их Гүржавын Нямдоржыг залгуулаад Цагаанчулууны  Дэлгэрмаа, Жаргалсайхны Оргил, Батцэрэнгийн Энхбаатар, Шагдарсүрэнгийн Хатанбүүвэйбаатар, Дагийраазайн Нямдорж нар төрөн гарсан бөгөөд эд бүгд "Утга зохиолын ертөнцөд" өөрсдийн мөрөө үлдээж яваа билээ. Тэдний улбаа халааг ч бас чамгүй сайн авч явхыг эрхэм анддаа хичээнгүйлэн хүсье.
Саяхан даа чөлөөт уншилгын үеээр түүний багш мөн аав нь ч байж болох Батхуяг доктор шинэ үеийн яруу найрагчидад улирлын дарамт гэж том зүйл байна. Өвлийг хэт үзэн ядаж хаврыг тэнгэр тултал нь магтдаг нь тэдний хамгийн нийтлэг шинж чанар гэж хэлж байсан нь ой санамжины минь "диктопонд" хадгалагдчихаж. Бодоод эргэцүүлээд үзхэд яг үнэн. Тэгвэл Хадбаатар хаврыг хэрхэн урласныг таа бүхэн таалалдаа болгоон соёрх.


                                                   Хавар
Унаж тогтох, унаж тогтох цасыг ажсаар
Уртаар санаа алдах тэр бүсгүйн
Нарийхан шилбийг
Өнгийн харандаагаар төсөөлөөд
Шинэхэн орсон цас бүрийг буднам
Дусалж болих, дусалж болих
Бороог аргадах тэр бүсгүйн
Давхраатай атлаа гунигтай нүдээр нь
Дарс сөгнөж
Өөрөө өөртөөн хундаглаад
Тийм их хүсэл мөрөөдлөөр умбах
Цас борооны улирал дундуур минь
Цагаан морьтой нүцгэн хүүхэн
Салхи татуулан өнгөрөх нь
Хавар цаг юм уу?
                                                                           2011.04.05
Ерөнхийдөө гэнэн цайлган зан нь дэндсэн найзынхаа үнэр нь арилж амжаагүй номыг сөхөхөд  шүлгүүдээс нь их эрчим хүч бас гэнэтхэн хувьсах салхи хоёрыг амсаж байгаагаа хэлхэд таатай байна.

Sunday, May 15, 2011

Цамнаа

                                    Тэнгис аяархан эргээ мярж
                                    Гэнэт сэрээд цамнах шиг
                                    Гэмгүйхэн суух хэн нэгний төрх
                                    Тэнгэр мэт дүнсгэр

                                    Дотогшоол санаанууд минь
                                    Улам ихээр бөөгнөрөн хуралдах шиг
                                    Уймраа бодлууд сэтгэлийг эзэмдэхэд
                                    Донслох чимээ нь хүчирхэг
                                         

Tuesday, May 10, 2011

Зүүд

Жирийн бус чи бид хоёрын дурсамж
Яг энэ замын уулзвар дээрээс эхэлж
Жимийсэн уруулын чинь, усан цэнхэр давалгаанаас
Яахын ч аргагүй тор дүүрэн жараахайтай
Гэртээ харьсан

Харих замын минь уулзвар бүхэнд
Саяхан л уулзсан чиний дүр тодорч
Халгих усных нь чимээнээр
Саруул огторгуйн замилал
Гэлмэн зэлэмхэд

Зэмлэж хэлсэн олон үгний чинь
Асуултын хариуг
Зэрвэсхийтэл хардаг нүднээс чинь
Анхааралтай ажиглахад
Жил сарын тэртээд одсон зөрөгтөө
Ахиад л сэлсэн зүүд минь байж

Thursday, May 5, 2011

Залуу нас минь

1.Зангидуулсан сэтгэлийн минь үдээсийг
   Тайлалгүй нэмж тооно тушсан чиний
   Зангидахдаа хэлсэн эмзэг үг шиг
   Тээнэгэлзэл дүүрэн амьд явж байна
   Залуу нас минь

2.Харанхуйн гүнд уусан одохдоо
   Эргээд хархад уртхан зам зурайлгасан
   Хал балгүйхэн бодолтойгоо
   Эвлэж чадахгүй урагш алхаж байна
   Залуу нас минь

3.Туниж амжаагүй гомдол бүрээ өрөвдөж
   Орох борооны дусал бүхэнд нэвчих гэж
   Тэмдэг төдий тэнтэр тунтар
   Овилгогүй гэнэн амьдарч байна
   Залуу нас минь

4.Алдаснаа умрын тэнгист живүүлж
   Олсноо өрнийн тэнгэрт тушааж
   Андын нөмрөг дор зуур хонохдоо
   Омголон бардам дүрэлзэж байна
   Залуу нас минь
                                                 2011.05.06 МУИС-2-р байр

Tuesday, May 3, 2011

Сайхан монгол найргийн саваагүй гэнэн ертөнц?

Түүний шүлэг саваагүй хүүхдийн уйдаад мартсан тоглоом шиг надад хааяа санагддаг. Саяхандаа өвөл гэрт хийх юм олдохгүй наагуур цаагуур хөлхөж байтал хаалганы хонх "Дин дон". Тайлсан чинь шавилхан биетэй, шар царайтай Батхуягын Хадбаатар. Монгол хүний ёсоор цай аягалан бариад тун эвлэггүйхэн гараараа талхан дээр масло варень түрхээд л өглөө. Ямар нэрэлхэх биш хусаад л хаяхана тэр. Тэгээд шүлгийн номоо гаргах гэж байгаа, хэдэн шүлэг шивэх гэсэн юм гэлээ. Том өрөөндөө ороод комьютер асааж амжаагүй байтал шүлгээ уншиж гарах нь тэр.
Унших уншихдаа зүгээр ч үгүй тайзан дээр байгаа юм шиг л гараа саваад л, тэрүүхэндээ бол нүд энэ тэрээ аниад чухам аа чухам. Ашгүй комьютер ч аслаа шивэх ажилдаа чамбайлаад тэрүүхэндээ би, за чи хэлээд бай манина бичээд байя гэсэн чинь намайгаа арван хурууны бичээч гэж бодсон уу? яасан юм бүү мэд дахиад л нүдээ аниад гараа үе үе саваад гарч өглөөдөө мань хүн.
Инээд хүрснийг хэлхүү жоохон аяархан нэг нэгээр нь гэхэд мөр толгой холбоогүй гэнэн цайлган шүлгүүдээ тогтуухан хэлж эхэллээ.
                                                         Төсөөлөл
Гэрэлгүйгээр төсөөлөөд, би
Хөлийн чинь чимээг сонсох гэсэн юм
Аяар аяархан гишгээрэй
Ертөнцөд юу ч юм нурчих гээд байна                           
Одгүйгээр төсөөлж, би
Нүдийг чинь харах гэсэн юм
Огторгуй руу бүү ширтээрэй
Тэнгэрт хаа ч юм од харвачих гээд байна
Саргүйгээр төсөөлж, би
Гарыг чинь зурах гэсэн юм
Салаавчилж битгий атгаарай
Бийр минь баригдахгүй байна
Уйлахыг чинь төсөөлж чадахгүй нь
Урьдынхаасаа илүү хөөрхөн инээмсэглээч
Зүгээр л би чамайг
Пүрэвхүүгийн Батхуяг&Батхуягын Хадбаатар
Зүрх  сэтгэлдээ төсөөлөх гэсэн юм ...............ийм л хөхүүн цолгиун мөрөөдөлтэй анд минь "Их Монгол" дээд сургуулийн Сэтгүүлзүйн хоёрдугаар курст суралцдаг бөгөөд хааяахан түүнтэй болон яруу найргийн гал тогоонд чанагдаж байгаа үеийн залуус болох Ө.Үлэмжтөгс, Р.Улам-Оргих нартай болон Хадбаатар найзын минь аав байж болох тун ойрын хүн Пүрэвхүүгийн Батхуяг багштай уулзахад тэр чигээрээ л Хадаагийн онигоог сонсож би гэдэг хүн элгээ эмчлээд авна.Найз Р.Улам-Оргихоороо ангийнхаа охидуудын тархийг угаалгаж аваад ангийн даргын эрх үүргийг хүлээж аваад л хоёр хоног таслаад ирхэд нь өөр шинэ дарга солигдчихож гэх жишээтэй. Бодуул дарга болсондоо баярлаад кармаанд байсан хэдээ нөхдийнхтэйгээ нийлүүлээд сайн дарвиад шартаад сэрэхдээ суудлаасаа өндийгөө биз.Мөн англи хэлнийхээ хичээл дээр багш нь анлиар тавь жар хоёрыг хэлээдэх гэхэд нь тавитий сехтий гэж хэлсэн гээд л сургуулиараа нэг онигоонд өртхөөс гадна гэрийнхнийгээч бас сайхан хөгжөөгөөд авна. Еээ еээ гээд нэртэй кофег дуудаж чадахгүй эгчээ хоёр үе үе өгчих гэх жишээтэй. Тэхдээ тэр шоолж инээж байхад тоохгүй ээ. Инээгээд л маажига маажига гээд алхаад л байна. Миний мэдхийн хөөрүү зандаа зарим үед их хүнд олзлогддог юм шиг санагддаг бөгөөд түүнийг нь та бүхэн шинэхэн гарах "ТООРЫН ШИВНЭЭ" номоос нь төвөггүй олж харна.
                                                         Тоорын шивнээ номын зураг


                        Ядарч явахад нөхрийн чанар танигдана
Олон ч "Шинэ мянганы" гэсэн тодотголтой яруу найрагт өөрийн гэсэн зам, жим, мөр улбаа дуу хоолой орон зайгаа үлдээх гэсэн бидний үеийн нөхдийг оюутны давчуухан байрандаа дарвиулах үедээ дарвиулж, өлсөж явхад нь хооллож, согтох үед нь түшиж оруулаад л хонуулах.
Энэ бүгдээс эргэцүүлээд бодход яруу найрагчид л хамгийн сонирхолтой амьдарлаар замнадаг санагднам. Хэнд ч хоригдолгүй амьдарч  эрх чөлөөг энэ биеээрээ мэдэрдэг ч юм шиг.Гандангийн дэнж рүү дөнгүүр сэтгэлээр бардамхан туучиж өгссөөр "Их сургуулийн" гудамжнаас автобусны мөнгөгүй алхаад л ирхэд өглөөд ч, өдөрт ч, оройд ч цай хоол аягалаад л өгнө. Хоолонд хүний сэтгэл нэвт шингээстэй байдаг гэдэг бол түүний сэтгэл зүрх шингэсэн гарын хоолоор бор ходоодоо мөн ч их баярлуулж дээ. Өндөр дэнж гэдэг нэртэй хотын төв цэг болсон газар бид хоёрын гэр замын наана цаана оршино. Гэр ойрхон болхоор мессэж бичиж байгаад л тамхиа уугиулна. Тэгээд л гашуун шүлгээ уншиж эхэлнэ дээ.

       Гашуун тосгон 
Өнөөдөр хөлнөөсөө толгой хүртэлх
Бүх хаалга цонхоо нээгээд
Өчигдрөөс үлдсэн
Хар кофены шавхруу шиг
Харамсалтай амьдралыг асгаж орхилоо
Манай тосгонд юм бүхэн
Гашуунаар эхэлж гашуунаар төгсдөг
Гашуудлын аяз шиг
Ганцаардлаас залхсан биенийхээ
Эд анги, эрэг боолтыг
Онгорхой бүх хаалга цонхоороо гадагш чулуудаад
Юу ч болоогүй юм шиг
Юүдэнтэй цамцаараа толгойгоо бүтээгээд
Эд эсээ амраана
Одоо амьдралын бүх зам түгжрэлд орсон
Хаа сайгүй уур бухимдал
Хаалга цонхоо хаахгүй бол
Хачин муухай дуу чимээ
Цээжний минь
Цэнхэр шувуухайг сэрээх гээд
Манай тосгонд юм бүхэн гашуун
Сууж ч болохгүй алхаад л
                                  алхаад л баймаар тийм гашуун
Тийм гашууныг мэдрэхээргүй-гашуун.................гашуун бохьтой тамхиар уушгиа баярлуулсан хоёр эргэн эргэн харсаар хоёр тийшээ зам хөндлөн гарна.
Гарах болгондоо эргэн хурган хоргодож араас чинь хардаг Сайнжаргалын Начин.

2011.05.01-Дэлхийн тамхичдын эсрэг өдөр тамхи татангаа бичвээ.